W ciągu prawie ośmiu lat rządów, Prawo i Sprawiedliwość budowało wizerunek partii, która zmniejsza wysokość danin podatkowych. Faktycznie, wiele podatków dochodowych zostało obniżonych, ale równocześnie wprowadzono lub zwiększono wiele innych opłat i danin. Pokazujemy tu największe z nich.

W 2015 roku, wiceprezes PiS Beata Szydło zapewniała, że jeśli partia wygra wybory, absolutnie nie podniesie podatków. Podobne deklaracje składał również prezes PiS Jarosław Kaczyński, który w 2016 roku w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” zapewnił, że rząd PiS nie ma planów podwyższania podatków. W 2017 roku, wicepremier i minister finansów Mateusz Morawiecki również złożył taką deklarację na konferencji „Ryzyka i Trendy 2017”.

W czasie kampanii PiS promującej program podatkowy Polski Ład, Polacy byli przekonywani, że podatki będą niższe, a nie wyższe. Jednakże, większość nowych danin, opłat i podatków to efekt prac rządu PiS. Jednakże, niektóre opłaty, jak np. opłata emisyjna od paliw, obowiązkowe świadectwo charakterystyki energetycznej czy procedowany podatek od plastiku, są efektem wdrożenia unijnych dyrektyw i rozporządzeń.

Przeprowadziliśmy analizę obciążeń fiskalnych Polaków od czasu, gdy Prawo i Sprawiedliwość objęło władzę w 2015 roku. Poniżej przedstawiamy listę podwyżek podatków, opłat, obciążeń, danin i składek oraz zlikwidowanych ulg i preferencji podatkowych, które wpłynęły na podwyższenie podatków:

1. PiS nie obniżył stawek VAT dla większości produktów i usług, które wcześniej zostały podniesione przez rząd PO i PSL do 8% i 23%. Choć pierwotnie ustalono, że wyższe stawki VAT będą obowiązywać tylko do końca 2016 roku.
2. W ramach tarczy antyinflacyjnej, PiS obniżył podatek VAT na paliwo do 8%, jednak od 1 stycznia 2023 r. wróciła wyższa, bo 23-procentowa stawka. Przywrócono również wyższy 23-procentowy VAT za ciepło systemowe i prąd, w miejsce dotychczasowej obniżonej stawki – 5%. Od stycznia 2023 r. wróciła też 8-procentowa stawka VAT za nawozy, która wcześniej wynosiła 0%.
3. Polski Ład odebrał podatnikom możliwość odliczenia składki zdrowotnej od PIT, co zwiększyło ich ciężar fiskalny. Mimo obniżenia do 12% pierwszego progu podatkowego i wprowadzenia wyższej kwoty wolnej od podatku w kwocie 30 tys. zł rocznie, nie zrekompensowano obciążenia wynoszącego 9% (aktualna stawka składki zdrowotnej przy zasadach ogólnych). W 2022 r. nowelizacja Polskiego Ładu poprawiła sytuację dla wielu grup podatników.
4. Polski Ład odebrał podatnikom prawo do ulgi dla klasy średniej, co powoduje wystąpienie podatku do zapłaty, mimo że ich dochody miesięczne mieszczą się w przedziale od 5701 zł do 11 141 zł, przy którym podatek do zapłaty miał nie wystąpić.
5. W ramach Polskiego Ładu, od stycznia 2023 roku odebrano podatnikom, którzy czerpią dochód z najmu prywatnego, prawo do odliczania amortyzacji mieszkania. Teraz mogą się rozliczać tylko ryczałtem, przy którym żadne koszty prowadzenia działalności nie są uwzględniane.
6. Od 1 stycznia 2023 roku, wzrosła również akcyza na papierosy o 10%, a na alkohol o 5%. Stawki akcyzy na papierosy były już kilkukrotnie podnoszone od 2016 roku, a konstrukcja stawki powoduje jej efektywny wzrost rok do roku. Podobnie, od października 2020 roku wprowadzono akcyzę na płyn do e-papierosów i wyroby nowatorskie.
7. Opłaty abonamentowe za radioodbiornik lub telewizor również wzrosły. Od 1 stycznia 2023 roku, abonament RTV wynosi 27,3 zł miesięcznie, a roczna stawka bez zniżek wyniesie 327,6 zł. Kara za niepłacenie abonamentu wzrośnie z 735 zł do 819 zł.
8. W 2023 roku obowiązują wyższe stawki mandatów skarbowych i grzywien, uzależnione od wysokości wynagrodzenia minimalnego, które w tym roku wzrośnie aż dwa razy. Urząd skarbowy będzie mógł nałożyć mandat karny na kwotę od 349 zł do 6980 zł (w okresie od stycznia do czerwca 2023 r.) oraz od 360 zł do 7200 zł (od lipca 2023 r.), co stanowi przedział od 1/10 do dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę.
9. Rok 2023 jest rekordowy pod względem podwyżek składek na ZUS. Łącznie pełne składki ZUS na ten rok dla przedsiębiorców wyniosą 1418,48 zł (bez składki zdrowotnej), co oznacza wzrost o 207,20 zł, czyli o 17,1 proc. w stosunku do roku poprzedniego. Składki emerytalna i rentowa również zdrożały dla pracowników, zleceniobiorców oraz ich pracodawców z uwagi na podwyższenie ograniczenia podstawy wymiaru składek do 208 tys. zł.
10. Od 1 lutego 2016 roku wprowadzono podatek bankowy, wynoszący 0,0366 proc. podstawy opodatkowania miesięcznie. Choć teoretycznie płacą go banki i firmy ubezpieczeniowe, to instytucje te przerzuciły cały ciężar daniny na klientów.
11. Od lipca 2017 roku weszła w życie ustawa Prawo wodne, wraz z nową opłatą za pobór wód podziemnych, powierzchniowych, ścieków i wód opadowych. Opłata składa się z części stałej, naliczanej rocznie oraz zmiennej, naliczanej kwartalnie. W 2019 roku rząd PiS znowelizował tę ustawę, wprowadzając jeszcze bardziej restrykcyjny fiskalizm w pobieranych opłatach.
12. 1 stycznia 2018 roku wprowadzono tzw. minimalny podatek dochodowy (podatek od przychodów z budynków) w wysokości 0,035 proc. podstawy opodatkowania za każdy miesiąc.
13. W ramach zmian ustawy o CIT w 2018 roku wprowadzono limit na koszty finansowania dłużnego, wdrażając Dyrektywę ATAD. Mimo obecnie wysokich stóp procentowych oraz możliwości określenia limitu na poziomie 3 mln euro, w ustawie o CIT limit ten ciągle wynosi 3 mln złotych, co efektywnie prowadzi do wyższego podatku do zapłaty.
14. Od 2016 roku obowiązuje klauzula obejścia prawa podatkowego, która stanowi dużą zmianę dla firm oraz osób fizycznych, oraz jest dość szeroką bronią dla KAS. Chociaż nie jest to bezpośredni wzrost kosztów działalności, w praktyce sposób, w jaki klauzula jest stosowana, znacząco wpływa na poczucie stabilności prowadzenia biznesu w Polsce.
15. Od 1 stycznia 2018 roku wprowadzona została opłata deszczowa, zwana również podatkiem od deszczówki. Opłata ta jest płacona za zmniejszenie naturalnej retencji terenu przez zabudowanie go. Od 2022 roku stawka podatku jest dużo wyższa niż wcześniej. Najwyższą stawkę płacą ci, którzy nie posiadają na swojej działce żadnej infrastruktury retencyjnej. W takim przypadku stawka podatku wynosi 1,50 zł za każdy metr kwadratowy powierzchni.
16. 1 stycznia 2019 roku wprowadzono nową daninę solidarnościową, której wysokość wynosi 4% nadwyżki ponad kwotę miliona złotych rocznego dochodu.
17. Od 1 stycznia 2019 roku wprowadzono opodatkowanie dochodów z niezrealizowanych zysków kapitałowych, zwane „exit tax”. Dotyczy to sytuacji, gdy podatnik zmienia swoją rezydencję podatkową lub przenosi składnik majątku za granicę. Dla podatników podatku PIT obowiązują dwie stawki: 3% podstawy opodatkowania (gdy nie ustala się wartości podatkowej składnika majątku) i 19% w pozostałych sytuacjach. Ta danina wynika wprost z dyrektywy unijnej. Jednakże problematyczne jest to, w jakim zakresie ten podatek powinien obejmować osoby fizyczne. Istnieje wyrok sądu (WSA + NSA), który mówi o tym, że exit tax powinien być ograniczony do składników majątku z działalności gospodarczej, a nie majątku osobistego.
18. Od listopada 2019 roku podniesiono opłaty sądowe w procesach cywilnych do 5% wartości przedmiotu sporu, ale maksymalny pułap opłaty został zwiększony z 100 tys. zł do 200 tys. zł.
19. Od 1 stycznia 2019 r. obowiązuje opłata paliwowa. W 2023 r. stawki opłaty są wyższe o 13,3% w porównaniu z 2022 r. dla wszystkich rodzajów paliw. Aktualnie opłata wynosi 172,91 zł za 1000 l benzyny silnikowej oraz wyrobów z jej zmieszania z biokomponentami, w porównaniu do 152,61 zł w 2022 r.
21. Po czterech latach zawieszenia, od 1 stycznia 2021 r., przywrócono podatek od sprzedaży detalicznej. Jednak zgodnie z nowelizacją ustawy o podatku akcyzowym, do 30 czerwca 2023 r. podatek od sprzedaży detalicznej paliw nie będzie pobierany.
22. Nadawcy VOD płacą 1,5% przychodów na rzecz Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Znany jako „podatek od Netfliksa”, został wprowadzony nowelizacją ustawy o kinematografii w ramach działań osłonowych związanych z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2.
23. Od lipca 2016 r. wprowadzono nową opłatę mocową, wynikającą z ustawy o rynku mocy, która ma na celu wynagradzanie wytwórców energii za utrzymanie dyspozycyjności. W 2022 r. opłata OZE doliczana do rachunków za prąd wynosiła 90 gr za MWh. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki zadecydował, że w 2023 r. opłaty nie będzie.
24. Od 1 stycznia 2021 r. obowiązuje opłata małpkowa oraz podatek cukrowy od słodzonych napojów.
25. Od stycznia 2021 r. spółki komandytowe oraz, w niektórych przypadkach, spółki jawne zostały objęte ustawą CIT. Nowe przepisy wprowadzają podwójne opodatkowanie dochodów wypłacanych wspólnikom przez spółki będące podatnikami CIT.
26. Od 23 kwietnia 2023 r. każda osoba chcąca sprzedać lub wynająć dom/mieszkanie musi posiadać świadectwo charakterystyki energetycznej dla tej nieruchomości. Obowiązkowy koszt takiego świadectwa wynosi od 400 zł do 1000 zł.
27. W 2023 r. rząd przywrócił opodatkowanie 13. i 14. emerytur. Resort finansów przypomina, że zgodnie z ustawą o PIT, świadczenia te podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym. W 2022 r., jako wyjątek, renciści i emeryci zostali zwolnieni z podatku ze względu na nadzwyczajną sytuację – wojnę na Ukrainie i gwałtowny wzrost cen energii.
28. Wiele danin i opłat jest powiązanych z inflacją. W związku z tym, od 2023 r. wzrósł między innymi podatek rolny, którego stawka jest uzależniona od cen żyta. Poprzednio maksymalna stawka wynosiła 153,7 zł od hektara, a obecnie to już 185,12 zł od hektara.
29. Wyższe podatki płacą także producenci rolni prowadzący tzw. działy specjalne, takie jak farmy zwierząt czy szklarnie. Na przykład właściciel szklarni, który w 2022 r. płacił 12,87 zł podatku od 1 m² szklarni, w 2023 r. zapłaci stawkę 13,64 zł.
30. Wysokie wskaźniki inflacji oznaczają również wyższe opłaty lokalne. Maksymalne stawki opłat wzrosły o prawie 12%. Jest to rekordowa podwyżka podatku od nieruchomości, straganów czy psów (ze 135 zł do 150 zł rocznie).
31. Ceny wzrosły również w uzdrowiskach i miejscowościach z ochroną uzdrowiskową – tam opłaty mogą zostać podniesione maksymalnie od 30 do 60 gr za dobę pobytu.
32. Od 2018 r. wprowadzono rozdzielenie dochodów z działalności gospodarczej i kapitałowej, co oznacza brak możliwości rozliczania kosztów/strat związanych z tymi działalnościami razem.

Artykuł opublikowany na łamach money.pl został skomentowany przez rzecznika rządu, Piotra Müllera. Podkreślił on, że suma podatków – zarówno obniżonych, jak i podwyższonych – jest korzystna dla obywateli. Rzecznik rządu wskazał na radykalne obniżenie podatku dochodowego z 18% do 12% jako najlepszy dowód na korzystność zmian. Müller wspomniał również o zwiększeniu kwoty wolnej od podatku oraz drugim progu podatkowym, argumentując, że podatki w Polsce nie wzrosły.

Przed wypowiedzią rzecznika rządu, Ministerstwo Finansów wydało komunikat, w którym poinformowało, że od 2016 r. rząd wprowadził około 30 korzystnych rozwiązań podatkowych. Ministerstwo zwróciło uwagę na największą reformę podatkową przeprowadzoną przez rząd, która zmniejszyła obciążenia dla Polaków – zmiany w podatku dochodowym od osób fizycznych. Ministerstwo Finansów przekonywało również, że korzystne dla przedsiębiorców były zmiany w podatku dochodowym od osób prawnych. Wskazało także na obniżenie VAT na wiele produktów spożywczych w ostatnich latach.